«Θα ήθελα κάτι για τη γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση»
Τις περισσότερες φορές η καλοήθης γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση (ΓΟΠ) μπορεί να αντιμετωπιστεί σχετικά εύκολα στο φαρμακείο, αρκεί όμως να συνοδεύεται μόνο από τυπικά συμπτώματα. Εναπόκειται σε εσάς να εντοπίσετε τα προειδοποιητικά σημάδια που απαιτούν περαιτέρω ιατρική συμβουλή, κάνοντας τις σωστές ερωτήσεις.
Από την ΟΛΙΝΑ ΗΛΙΑΔΟΥ, MSc Clinical Pharmacologist, MBA in Pharmacy Management, MPharm
- Ποιο είναι το πρόβλημα;
ΓΥΝΑΙΚΑ 35 ΧΡΟΝΩΝ: Ένα κουτί ομεπραζόλης, παρακαλώ.
ΦΑΡΜΑΚΟΠΟΙΟΣ: Το έχετε ξαναπάρει αυτό το φάρμακο ή είναι η πρώτη φορά;
ΓΥΝΑΙΚΑ 35 ΧΡΟΝΩΝ: Ναι, το παίρνω συχνά και συνήθως με ανακουφίζει, αλλά εδώ και 15 μέρες τα συμπτώματα επιμένουν.
Οι αναστολείς αντλίας πρωτονίων (PPIs) λαμβάνονται για μέγιστο διάστημα 2 έως 4 εβδομάδων. Μετά το διάστημα αυτό απαιτείται διακοπή της χρήσης τους για τουλάχιστον 2 εβδομάδες. Εάν τα συμπτώματα δεν μειωθούν ή υπάρξει πρώιμη υποτροπή μετά τη διακοπή των PPI, συνιστάται ιατρική συμβουλή. Μπορεί να απαιτείται θεραπεία συντήρησης στην ελάχιστη αποτελεσματική δόση.
ΑΝΤΡΑΣ, 65 ΕΤΩΝ, ΚΑΠΝΙΣΤΗΣ: Τι έχετε να μου προτείνετε για παλινδρόμηση στο στομάχι; Έχω ενοχλήσεις μετά τα γεύματα ή όταν είμαι ξαπλωμένος.
ΦΑΡΜΑΚΟΠΟΙΟΣ: Είχατε ποτέ ξανά αυτό το σύμπτωμα;
ΑΝΤΡΑΣ, 65 ΕΤΩΝ, ΚΑΠΝΙΣΤΗΣ: Όχι. Μου ξεκίνησε πριν λίγες μέρες…
Εάν τα συμπτώματα εμφανίζονται για πρώτη φορά σε ασθενή άνω των 50 ετών ή εάν παρουσιάζεται επιδείνωση, απαιτείται ιατρική συμβουλή. Σε τέτοια περίπτωση συστήστε μια ενδοσκόπηση για να αποκλειστούν παθήσεις του οισοφάγου ή ακόμα και αδενοκαρκίνωμα, ειδικά σε περιπτώσεις που υπάρχει κάποιος σχετικός νεοπλασματικός παράγοντας, ο οποίος αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου (αλκοόλ, κάπνισμα).
- Έχετε άλλα σχετικά συμπτώματα;
ΝΕΟΣ 37 ΕΤΩΝ: Γεια σας, θα ήθελα να μου δώσετε ένα αντιόξινο σε υγρή μορφή.
ΦΑΡΜΑΚΟΠΟΙΟΣ: Πείτε μου, τι ακριβώς συμβαίνει;
ΝΕΟΣ 37 ΕΤΩΝ: Έχω καούρες που τις νιώθω μέχρι το λαιμό και δυσκολεύομαι να καταπιώ. Την ώρα του μεσημεριανού, έπρεπε να κόψω τη μπριζόλα μου σε μικρά κομμάτια για να μπορέσω να φάω!
Η παλινδρόμηση που συνοδεύεται από δυσφαγία, αιμόπτυση ή πρόσφατη απώλεια βάρους, πρέπει να παραπέμπεται αμέσως σε γιατρό. Η παρουσία άτυπων συμπτωμάτων (χρόνιος βήχας, πόνος στο στήθος, μεμονωμένο επιγαστρικό κάψιμο κ.λπ.), σε συνδυασμό με παλινδρόμηση, απαιτεί επίσης ιατρική παραπομπή για πρόσθετη εξέταση, ώστε να αποκλειστούν άλλες παθήσεις (υποψία οισοφαγίτιδας, στένωση ή καρκίνος).
- Παίρνετε άλλα φάρμακα;
ΝΕΑΡΗ, 30 ΕΤΩΝ: Έχω μια αίσθηση καψίματος στον οισοφάγο μου και μου είπαν ότι αν πάρω παντοπραζόλη θα με βοηθήσει.
ΦΑΡΜΑΚΟΠΟΙΟΣ: Μάλιστα. Λαμβάνετε άλλα φάρμακα αυτό το διάστημα ή κάποια χρόνια αγωγή;
ΝΕΑΡΗ, 30 ΕΤΩΝ: Ναι, λαμβάνω χρόνια θεραπεία για τον HIV (συνδυασμός εμτρισιταβίνης με τενοφοβίρης και αταζαναβίρης).
Οι Η2 ανταγωνιστές (ανταγωνιστές των υποδοχέων Η2 της ισταμίνης), όπως οι PPIs, είναι φάρμακα που μπορούν να τροποποιήσουν την απορρόφηση ορισμένων άλλων φαρμάκων, όπως συμβαίνει για παράδειγμα στην περίπτωση ορισμένων αντιρετροϊκών (ιδιαίτερα αταζαναβίρη) ή αντικαρκινικών φαρμάκων. Σε αυτές τις περιπτώσεις, είναι προτιμότερο ένα αντιόξινο φάρμακο βραχείας δράσης, που θα λαμβάνεται τουλάχιστον 2 ώρες μετά τη βασική θεραπεία. Επιπλέον, ενδεχόμενες εκδορές στον οισοφάγο μπορεί να υποδηλώνουν καντιντίαση, κάτι που συναντάται συχνά σε ανοσοκατεσταλμένους ασθενείς. Η ιατρική συμβουλή είναι επιβεβλημένη σε περίπτωση αμφιβολίας.
Ασθενής, σας δίνει τη μηνιαία συνταγή του και ζητά και ένα σκεύασμα που περιέχει αλγινικό νάτριο.
ΦΑΡΜΑΚΟΠΟΙΟΣ: Καλησπέρα σας: Αυτό είναι για εσάς; Τί πάθατε;
ΑΣΘΕΝΗΣ: Ναι, νιώθω τον οισοφάγο μου να καίγεται.
ΦΑΡΜΑΚΟΠΟΙΟΣ: Ας δούμε λίγο τι σας έχει γράψει ο γιατρός… Ο γιατρός σας πρόσθεσε νιφεδιπίνη για τη στηθάγχη σας, σωστά;
ΑΣΘΕΝΗΣ: Ναι βέβαια, μου έγραψε ένα καινούριο φάρμακο.
Ορισμένα φάρμακα μπορούν να προάγουν ή να επιδεινώσουν τη ΓΟΠ μειώνοντας τον τόνο του κατώτερου οισοφαγικού σφιγκτήρα, όπως οι αναστολείς των διαύλων ασβεστίου και οι ανταγωνιστές του ασβεστίου, τα οργανικά νιτρικά άλατα και οι δραστικές ουσίες με ατροπινικές επιδράσεις (τιεμόνιο, οξυβουτυνίνη, κ.λπ.). Εάν είναι απαραίτητο, γίνεται τροποποίηση της θεραπείας, μόνο έπειτα από ιατρική συμβουλή.
- Θα θέλατε γρήγορη δράση;
ΓΥΝΑΙΚΑ 35 ΕΤΩΝ: Έχετε ένα σκεύασμα με εσομεπραζόλη; Με ανακουφίζει πολύ περισσότερο από τα πόσιμα αντιόξινα από την παλινδρόμηση.
ΦΑΡΜΑΚΟΠΟΙΟΣ: Έχετε συχνά επεισόδια παλινδρόμησης;
ΓΥΝΑΙΚΑ 35 ΕΤΩΝ: Μερικές φορές, αλλά τώρα, χρειάζομαι κάτι που να λειτουργεί γρήγορα!
Αυτή η στρατηγική θεραπευτικής προσέγγισης δεν είναι η καταλληλότερη σε μια τέτοια περίπτωση. Οι αναστολείς αντλίας πρωτονίων (PPI) είναι πλήρως αποτελεσματικοί, αλλά μόνο μετά από λίγες ημέρες. Η λήψη τους θα μπορούσε να αξιολογηθεί σε περίπτωση συχνών συμπτωμάτων, που εμφανίζονται περισσότερες από μία φορά την εβδομάδα. Κατά τη διάρκεια της περιόδου έξαρσης των συμπτωμάτων, θα μπορούσαν να συνδυαστούν με ένα αντιόξινο σκεύασμα, που είναι ταχύτερης δράσης.
Για τι μιλάμε όμως ακριβώς;
Η γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση συμβαίνει όταν το περιεχόμενο του στομάχου επιστρέφει προς τον οισοφάγο. Παρουσιάζεται ιδιαίτερα κατά την εγκυμοσύνη και σε περιπτώσεις επιπλέον σωματικού βάρους. Τυπικά συμπτώματα είναι ο οπισθοστερνικός πόνος και οι όξινες αναγωγές. Μπορεί επίσης να είναι και η αιτία πίσω από συμπτώματα όπως, ο επίμονος νυχτερινός βήχας, η αίσθηση πνιξίματος του λαιμού που ξυπνά τον ασθενή ή έντονα ρεψίματα.
Θεραπευτική Προσέγγιση
Αντιόξινα
Άλατα αλουμινίου, μαγνησίου, ασβεστίου ή νατρίου, αλγινικά, διμεθικόνη. Η δράση είναι άμεση αλλά η ανακούφιση είναι σύντομη (1 έως 4 ώρες το πολύ για αλγινικά άλατα). Μπορείτε να τα προτείνετε σε περιπτώσεις που τα συμπτώματα είναι τυχαία και αραιά (λιγότερο από μία φορά/εβδομάδα). Η λήψη τους γίνεται μετά τα γεύματα -και εάν είναι απαραίτητο- πριν τον ύπνο ή/και την ώρα του επεισοδίου.
Ορισμένες ανεπιθύμητες ενέργειες είναι δυσκοιλιότητα (άλατα αλουμινίου), διάρροια (άλατα μαγνησίου), πιθανότητα εμφάνισης υπερασβεστιαιμίας ή υπερμαγνησιαιμίας σε περίπτωση παρατεταμένης χρήσης και ιδιαίτερα σε περιπτώσεις νεφρικής ανεπάρκειας. Τα αντιόξινα με βάση τα άλατα αλουμινίου, αντενδείκνυται σε περιπτώσεις σοβαρής νεφρικής ανεπάρκειας, ενώ εκείνα με βάση το διττανθρακικό νάτριο, αποφεύγονται σε περίπτωση καρδιακής ή νεφρικής ανεπάρκειας ή υπέρτασης.
Είναι σημαντικό να υπενθυμίζετε στους ασθενείς πως όταν τα αντιόξινα λαμβάνονται συστηματικά, πρέπει να λαμβάνονται τουλάχιστον 2 ώρες μακριά από άλλες θεραπείες.
Αναστολείς Αντλίας Πρωτονίων (PPIs)
Εσομεπραζόλη, ομεπραζόλη, παντοπραζόλη. Διαθέτουν ισχυρή και παρατεταμένη δράση (> 24 ώρες) η οποία ξεκινά σχετικά καθυστερημένα συγκριτικά με τον χρόνο λήψης τους, που συνδέεται με τον μηχανισμό δράσης τους (χρόνος έναρξης δράσης 24 ώρες ή περισσότερο).
Χορηγούνται όταν τα συμπτώματα εμφανίζονται περισσότερο από μία φορά την εβδομάδα. Λαμβάνονται με άδειο στομάχι το πρωί, και ορισμένες φορές το βράδυ, εάν κυριαρχούν ιδιαίτερα τα νυχτερινά συμπτώματα. Η θεραπεία διαρκεί 2 εβδομάδες, με μέγιστη διάρκεια τις 4 εβδομάδες, με ακόλουθη υποχρεωτική διακοπή της θεραπείας για τουλάχιστον δυο εβδομάδες. Δεν αναφέρονται συχνά ανεπιθύμητες ενέργειες, σπάνια αναφέρονται πονοκέφαλος, δυσπεψία, πιθανή ανάκαμψη της οξύτητας κατά τη διακοπή. Μακροπρόθεσμα, είναι πιθανή η αύξηση του κινδύνου καταγμάτων, ορισμένων πεπτικών λοιμώξεων και πνευμονίας.
Είναι σημαντικό να ενημερώσετε τους ασθενείς που λαμβάνουν ορισμένες θεραπείες, καθώς μπορούν να μειώσουν την πεπτική απορρόφηση ορισμένων φαρμάκων (ορισμένα αντιρετροϊκά, αζόλες, αναστολείς κινάσης τυροσίνης, κ.λπ.).
Επιπρόσθετα μέτρα για τη διαχείριση της παλινδρόμησης
Εάν κριθεί απαραίτητο, πρέπει να γίνει ρύθμιση του βάρους. Σε περίπτωση εμφάνισης νυχτερινών επεισοδίων, προτείνετε στους ασθενείς την ανύψωση της κεφαλής του κρεβατιού. Επιπλέον, τονίστε το τελευταίο γεύμα να έχει γίνει τρεις ώρες πριν την κατάκλιση. Η σωματική άσκηση πρέπει να αποφεύγεται μετά τα γεύματα και ο ασθενής πρέπει να εντοπίσει και να περιορίσει τους παράγοντες εκείνους που πυροδοτούν την παλινδρόμηση (ανθρακούχα ποτά, αλκοόλ, μπαχαρικά, βαριά γεύματα κ.λπ.).
Οι συμβουλές «κλειδιά»
- Καταναλώνετε μικρά και συχνά γεύματα.
- Αποφεύγετε τηγανητά και λιπαρά γεύματα, χυμούς φρούτων (πορτοκάλι, κίτρο, λεμόνι), καρυκεύματα, σιροπιαστά γλυκά, σοκολάτα, μέντα, δυόσμο, σκόρδο, κρεμμύδι.
- Πριν τα γεύματα μπορεί να γίνεται χρήση μαστίχας Χίου, που έχει γαστροπροστατευτική δράση.
- Αποφεύγετε στενά ρούχα, σφιχτές ζώνες.
- Αποφεύγετε επικύψεις και ανύψωση βαρέων αντικειμένων.
- Διακόψετε το κάπνισμα.
- Αποφύγετε την ασπιρίνη και γενικά τα ΜΣΑΦ.
Σε ό,τι αφορά στα βρέφη, τα διατροφικά μέτρα είναι ο κύριος τρόπος αντιμετώπισης. Ο διαχωρισμός των γευμάτων και τα ελαφρώς πιο παχύρρευστα γάλατα, βοηθούν σημαντικά στη μείωση των συμπτωμάτων. Και φυσικά, το βρέφος πρέπει να παραμένει σε όρθια θέση μετά το τάισμα.