από την ΟΛΙΝΑ ΗΛΙΑΔΟΥ, MSc Clinical Pharmacologist, MBA in Pharmacy Management, MPharm
Με τις ελπίδες που φέρνουν οι νέες θεραπευτικές προσεγγίσεις, η αξία μιας συνολικής και συντονισμένης φροντίδας συμβάλλει σημαντικά στη βελτίωση της ποιότητας ζωής των ασθενών με καρκίνο. Με τις τεχνικές του δεξιότητες και την ιδιότητά του ως επαγγελματίας της κοινότητας, ο φαρμακοποιός μπορεί να συμμετέχει ενεργά σε αυτή τη θεραπευτική διαδρομή.
Πέρα από την τεχνική διάσταση της θεραπείας, ο φαρμακοποιός πρέπει να προβληματιστεί για τις συναισθηματικές αντιδράσεις και τον ανείπωτο, πολλές φορές, πόνο του ασθενή απέναντι στην ασθένειά του. Πρέπει να μάθει να τις αντιμετωπίζει για να διασφαλίσει μια αποτελεσματική επικοινωνία.
Αντιμετωπίζοντας τη σωματική και ψυχολογική ταλαιπωρία του ασθενούς, δεν πρέπει να πέφτει στην παγίδα των υπερβολικών υποσχέσεων, αλλά να τον ενημερώνει ανάλογα με την εμπειρία του και τις πεποιθήσεις του, για όλα αυτά που ήδη μπορεί να γνωρίζει και γι’ αυτά που θέλει να μάθει.
Το σημαντικό είναι να αντιμετωπίζουμε πάντα τη σοβαρότητα της κατάστασης χωρίς να προδικάζουμε την αποτελεσματικότητα της θεραπείας και την εξέλιξη της νόσου. Πρέπει να λαμβάνεται υπόψη ότι σήμερα, οι ασθενείς είναι όλο και πιο ενημερωμένοι και απαιτητικοί και θέλουν σαφείς και ειλικρινείς επεξηγήσεις.
Η γνώση των βασικών μηχανισμών του καρκίνου είναι ακόμη πιο σημαντική, διότι ανάλογα με τις θεραπείες, ο φαρμακοποιός πρέπει να εφαρμόζει διάφορες στρατηγικές υποστήριξης. Η θεραπευτική αγωγή στοχεύει στην ύφεση, η οποία με την πάροδο του χρόνου οδηγεί σε ανάρρωση, ενώ σε περίπτωση παρηγορητικής θεραπείας, η προοπτική της ανάρρωσης δεν είναι ο κύριος στόχος, οπότε και η εξέλιξη της νόσου δεν έχει καλές προοπτικές.
Η κατανόηση του φαρμακοποιού είναι ουσιώδης και στις δύο περιπτώσεις και παράλληλα το βίωμα και η συναισθηματική ανταπόκριση είναι διαφορετική. Ο ρόλος του είναι να προτείνει τις κατάλληλες προσεγγίσεις, είτε για να επιτευχθεί το μέγιστο δυνατό θετικό αποτέλεσμα μέσω των θεραπευτικών αγωγών, είτε για να επιτευχθεί η καλύτερη δυνατή ποιότητα ζωής στο πλαίσιο των παρηγορητικών θεραπειών.
Ενσωμάτωση υποστηρικτικής φροντίδας
Οι επεμβατικές θεραπείες αλλοιώνουν την εικόνα και την αντίληψη του καρκινοπαθούς για τον ίδιο του τον εαυτό: Αλλαγές στη συμπεριφορά λόγω της ορμονοθεραπείας, αλλοίωση βάρους, μείωση μυϊκής μάζας, ανοσολογική ανεπάρκεια λόγω της λήψης κορτιζόνης με τη χημειοθεραπεία, φλεγμονές και εγκαύματα με την ακτινοθεραπεία.
Αυτές οι θεραπείες στιγματίζουν το άτομο στα δικά του μάτια και κάποιες φορές οδηγούν σε σωματική παραμέληση, κατάθλιψη και παραίτηση. Το άτομο ξαφνικά νιώθει ότι «κατοικεί» σε ένα «ξένο» σώμα και που δεν μπορεί να ανταποκριθεί σε όλα αυτά που εξελίσσονται συνεχώς και απροειδοποίητα.
Οι θεραπείες δεν πρέπει να περιορίζονται μόνο σε ό,τι αφορά την ασθένεια, οπότε είναι σημαντικό να ενσωματώνονται υπηρεσίες και διαδικασίες υποστήριξης που βοηθούν στην συνολική επαναφορά του ασθενούς.
Η υποστηρικτική φροντίδα ορίζεται ως το σύνολο όλων εκείνων των παροχών που έχουν στόχο να βελτιώσουν την ποιότητα ζωής του ασθενούς. Έτσι, σε αυτή την προσέγγιση συμπεριλαμβάνονται και τα μη συνταγογραφούμενα φάρμακα, σε συνδυασμό με τις ογκολογικές θεραπείες.
Καλό είναι να αποκτήσετε τις απαραίτητες πληροφορίες σχετικά με τις φροντίδες υποστήριξης που προσφέρονται στην ευρύτερη περιοχή κοντά σας: Φυσιοθεραπευτές, ψυχολόγοι, βελονιστές, αισθητικοί, διατροφολόγοι, αθλητικοί εκπαιδευτές, κομμωτές κ.λπ.
Ελάτε σε επαφή με τις υπηρεσίες και φορείς που ασχολούνται με θέματα σχετικά με τον καρκίνο και τους νοσούντες ή ενημερωθείτε από ενώσεις ασθενών που συμμετέχουν σε αυτήν την προσπάθεια. Συχνά, προσφέρουν δωρεάν διάφορα εργαστήρια, όπως γιόγκα, προσαρμοσμένη σωματική δραστηριότητα, ρεφλεξολογία κ.ά.
Σε κάθε περίπτωση, είναι σημαντικό να υπενθυμίζετε στους ασθενείς ότι αυτές οι δραστηριότητες και οι πρακτικές προσεγγίσεις δεν αντικαθιστούν τη θεραπεία κατά του καρκίνου, ενώ πολλές φορές θέλει ιδιαίτερη προσοχή, καθώς ορισμένες, υποτιθέμενα θαυματουργές μέθοδοι, μπορεί να θέσουν σε κίνδυνο τους ασθενείς.
Διαχείριση των συναισθημάτων του ασθενούς
Η επικοινωνία είναι ένα βασικό στοιχείο του επαγγέλματος του φαρμακοποιού. Η ποιότητα της σχέσης με τον ασθενή έχει σημαντικό αντίκτυπο στην επιτυχία της θεραπείας. Οι λέξεις-κλειδιά είναι: Θερμή υποδοχή, ακρόαση, διαθεσιμότητα, ευγένεια. Όσο καλύτερη είναι η διαχείριση της σχέσης αυτής, τόσο περισσότερο δημιουργείται ένα κλίμα εμπιστοσύνης μεταξύ τους. Μια θετική στάση που επικεντρώνεται στα συναισθήματα του ατόμου, τον ενθαρρύνει να εκφραστεί χωρίς φόβο και περιορισμούς. Ταυτόχρονα, δίνει στον φαρμακοποιό τα σημεία αναφοράς για να κατανοήσει καλύτερα τη συμπεριφορά και την αντίδραση του καρκινοπαθούς απέναντι στην ασθένειά του (άρνηση, άγχος, φόβος, θλίψη, απελπισία, αποδοχή), καθώς και τους αμυντικούς μηχανισμούς του (αποφυγή, απομόνωση, αυτοπεριορισμός, επιθετικότητα εναντίον του εαυτού, αυτοϋποτίμηση).
Απέναντι σε αυτά τα έντονα συναισθήματα, ο φαρμακοποιός μπορεί να αντιδράσει με διάφορους τρόπους: Απάθεια, αντιπάθεια, συμπάθεια, ενσυναίσθηση. Όμως, με την ενσυναίσθηση μπορεί να κατανοήσει τον τρόπο με τον οποίο ο ασθενής βιώνει τη νόσο του, χωρίς να βάζει όμως τον εαυτό του στη θέση και την κατάσταση του ασθενή. Αυτή η αντιμετώπιση συνήθως καθησυχάζει τον ασθενή, αφού χρειάζεται να αισθάνεται ότι ο επαγγελματίας υγείας που έχει μπροστά του τον ακούει, τον καταλαβαίνει και τον βοηθά, ενώ δεν τον κρίνει, δεν έχει προκαταλήψεις και του δίνει ελευθερία επιλογής.
Συμβουλές στον καρκινοπαθή ασθενή
Ο φαρμακοποιός μπορεί να υποστηρίξει τον ασθενή σε πολλά επίπεδα. Με τις συμβουλές του τον βοηθά όχι μόνο να κατανοήσει καλύτερα το θεραπευτικό πρωτόκολλο, αλλά και να υιοθετήσει λύσεις για την αντιμετώπιση των παρενεργειών που μπορεί να παρουσιαστούν.
Επίσης, οφείλει να δίνει και γενικές συμβουλές στους καρκινοπαθείς. Από την πρόταση χρήσης μαλακής οδοντόβουρτσας, που πρέπει να προτιμάται για να περιοριστεί ο κίνδυνος στοματικών τραυμάτων, την παρότρυνση του ασθενή να μην περιμένει να πεινάσει για να φάει, αφού έτσι μπορεί να μειώσει τις ναυτίες, έως τη σύσταση κατανάλωσης τροφών πλούσιων σε βιταμίνες B9, βιταμίνη D, σίδηρο και ασβέστιο, που συμβάλλουν στην καταπολέμηση της κόπωσης και του κινδύνου απομετάλλωσης των οστών.
Επιπλέον, η τακτική και προσαρμοσμένη σωματική δραστηριότητα μπορεί να βοηθήσει στην αντιμετώπιση της κόπωσης, στην πρόληψη της απώλειας μυϊκής μάζας που προκαλείται για παράδειγμα από τα κορτικοειδή και στη βελτίωση της λεμφικής κυκλοφορίας.
Τα προϊόντα συμβουλής
Τα συμπληρώματα διατροφής είναι συχνά ένας σημαντικός σύμμαχος στη θεραπευτική ή παρηγορητική διαχείριση της νόσου, που έπειτα και από καθοδήγηση του θεράποντος ιατρού, μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να βελτιώσουν την πορεία και την εξέλιξη της νόσου. Εκτός από αυτά, η φυτοθεραπευτική προσέγγιση, είναι μια ακόμη επιλογή.
Για την αντιστάθμιση της βλάβης του δέρματος από ακτινοθεραπεία, οι συμβουλές επικεντρώνονται σε ενυδατικά και μαλακτικά προϊόντα για σώμα και χείλη. Παράλληλα, τα δερμοκαλλυντικά και οι συμβουλές αισθητικής για το μακιγιάζ, συμβάλλουν στη μείωση των σημαδιών κόπωσης, θαμπής επιδερμίδας ή ερυθρότητας. Ο στόχος είναι να βοηθηθεί ο ασθενής να ανακτήσει την «αυτοεκτίμησή του».
Φάρμακα, συμπληρώματα διατροφής, καθώς και λιπαντικά τζελ, συνιστώνται ιδιαίτερα συχνά για την ανακούφιση των εμμηνοπαυσιακών συμπτωμάτων. Ωστόσο, προϊόντα που περιέχουν φυτοοιστρογόνα αντενδείκνυνται σε περιπτώσεις ορμονοεξαρτώμενων καρκίνων.
