Πολύ συχνές στον πάγκο του φαρμακείου, ιδιαίτερα τώρα την άνοιξη και το καλοκαίρι, οι αλλεργικές επιπεφυκίτιδες έχουν ποικίλα αίτια. Στο παρόν άρθρο θα δείτε τις πιο συχνές μορφές της και τα συμπτώματά τους, όλα τα βήματα της επικοινωνίας σας με τον ασθενή, καθώς και τις χρήσιμες συμβουλές που θα πρέπει να του δώσετε.
Από την ΟΛΙΝΑ ΗΛΙΑΔΟΥ, MSc Clinical Pharmacologist, MBA in Pharmacy Management, MPharm
MIA ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΟΥ ΠΑΓΚΟΥ
«Τα μάτια μου είναι κόκκινα και δακρύζουν!»
Μια κυρία με κόκκινα και πρησμένα μάτια, έρχεται να ζητήσει συμβουλές.
«Θα ήθελα οφθαλμικές σταγόνες να με ανακουφίσουν, τα μάτια μου με φαγουρίζουν συνέχεια!»
«Βλέπετε καλά;»
«Βλέπω μια χαρά αλλά δεν αντέχω άλλο τη δακρύρροια και τη φαγούρα.»
«Τα μάτια σας έχουν τσίμπλες το πρωί;»
«Όχι, είναι καθαρά. Είμαι έτσι από την ώρα που κούρεψα το γκαζόν μου χθες το πρωί.»
«Πρέπει να είναι αλλεργική επιπεφυκίτιδα. Θα σας πρότεινα να πλένετε τα μάτια σας με φυσιολογικό ορό και στη συνέχεια να βάζετε αντιισταμινικές οφθαλμικές σταγόνες που θα σας ανακουφίσουν γρήγορα. Φοράτε, μήπως, φακούς επαφής;
Η αλλεργική επιπεφυκίτιδα είναι μια φλεγμονή του επιπεφυκότα, αλλεργικής προέλευσης, η οποία επηρεάζει πάντα και τα δύο μάτια. Αφορά κατά μέσο όρο το 15% του πληθυσμού. Χαρακτηρίζεται από υπεραιμία του επιπεφυκότα, οφθαλμικό κνησμό και οίδημα των βλεφάρων. Άλλες αλλεργικές εκδηλώσεις, όπως άσθμα, έκζεμα, κνίδωση ή ρινίτιδα, συχνά σχετίζονται με αυτήν.
Πώς μπορεί κανείς να την αναγνωρίσει;
Αυτές είναι οι πιο συχνές αλλεργικές επιπεφυκίτιδες.
Αλλεργική επιπεφυκίτιδα λόγω γύρης
• Πολύ συχνά σχετίζεται με αλλεργική ρινίτιδα, εμφανίζεται σε ένα ατοπικό υπόβαθρο και είναι εποχιακή. Τα συχνότερο αλλεργιογόνο που την προκαλεί είναι η γύρη.
• Το αλλεργιογόνο συνδέεται με ιστιοκύτταρα που απελευθερώνουν αμέσως ισταμίνη, λευκοτριένια και προσταγλανδίνες. Τα σημάδια είναι: φαγούρα, κόκκινα μάτια, θολή όραση, πρήξιμο των βλεφάρων.
Πολυετής αλλεργική επιπεφυκίτιδα
• Μια εκδήλωση υπερευαισθησίας στην IgE, είναι μια χρόνια μορφή αλλεργικής επιπεφυκίτιδας, η οποία συχνά προκαλείται από ακάρεα οικιακής σκόνης (Dermatophagoidespteronyssinus), τρίχες ζώων ή κατσαρίδες ή ακόμη και επαγγελματικά αλλεργιογόνα.
• Τα συμπτώματα (κνησμός, τσίμπλες, υπεραιμία του επιπεφυκότα) επανεμφανίζονται καθ ‘όλη τη διάρκεια του έτους. Το οίδημα των βλεφάρων και του επιπεφυκότα είναι σπάνια, ενώ παραπλανητικά σημάδια (αίσθημα ξηρότητας και ερεθισμός του ματιού ή αίσθηση ύπαρξης ενός ξένου σώματος), μπορεί μερικές φορές να περιπλέξουν τη διάγνωση.
Επιπεφυκίτιδα φακών επαφής
• Ονομάζεται επίσης γιγαντοπαθητική επιπεφυκίτιδα, μπορεί να είναι προοδευτική δυσανεξία στους φακούς επαφής ή / και αλλεργία στο προϊόν καθαρισμού τους.
• Εκδηλώνεται με υπεραιμία του επιπεφυκότα που συνοδεύεται από αίσθημα καύσου στα μάτια και από πρωινές εκκρίσεις. Η οφθαλμική εξέταση αποκαλύπτει την παρουσία γιγαντιαίων θηλών κάτω από το άνω βλέφαρο, η οποία δίνει σε αυτήν την επιπεφυκίτιδα το όνομά της.
Το πρώτο βήμα για τη διαχείριση της γιγαντοπαθητικής επιπεφυκίτιδας είναι η αφαίρεση των φακών. Μόλις υποχωρήσουν τα συμπτώματα, μπορεί κανείς να ξαναβάλει φακούς, με τις ανάλογες προσαρμογές.
Εκζεματική επιπεφυκίτιδα
Προκαλείται από καλλυντικά, συντηρητικά οφθαλμικών σταγόνων (ειδικότερα χλωριούχο βενζαλκόνιο) ή προϊόντα φροντίδας φακών και ορισμένους αλλεργιογόνους χημικούς παράγοντες και οδηγεί σε φλεγμονή του επιπεφυκότα με εκκρίσεις και κνησμό, έκζεμα και οίδημα των βλεφάρων (βλεφαροεπιπεφυκίτιδα ).
Σπανιότερες αλλά πιο σοβαρές μορφές
• Η κερατοεπιπεφυκίτιδα, που εμφανίζεται συχνότερα σε αγόρια ηλικίας μεταξύ 4 και 12 ετών την άνοιξη. Χαρακτηρίζεται από εξάρσεις που προκαλούνται εύκολα από τον ήλιο και τη θερμότητα, κατά τη διάρκεια των οποίων τα κλινικά συμπτώματα είναι σημαντικά και αρκετά εκτεταμένα.
• Η κερατοεπιπεφυκίτιδα επηρεάζει και ενήλικες με ιστορικό ατοπικής δερματίτιδας ή άσθματος και επίσης χαρακτηρίζεται από εξάρσεις.
• Αυτές οι μορφές μπορεί να συνδέονται με έλκος του κερατοειδούς αλλά και μόνιμες βλάβες που εμφανίζονται μεταγενέστερα.
Η συμβουλή στο φαρμακείο
- Η αποφυγή των αλλεργιογόνων είναι απαραίτητη για τη διαχείριση της αλλεργικής επιπεφυκίτιδας.
- Καλό και συχνό πλύσιμο των οφθαλμών και καλή ενυδάτωση για θεραπεία της ξηροφθαλμίας. Κολλύρια φυσιολογικού ορού αποτελούν τη βάση της θεραπείας. Μειώνουν τη συγκέντρωση αλλεργιογόνων και των μεσολαβητών της φλεγμονής στην επιφάνεια του βολβού.
- Τα υποκατάστατα δακρύων μπορεί να είναι χρήσιμα για την ανακούφιση της ξηροφθαλμίας που συχνά σχετίζεται με χρόνιες μορφές. Προτιμήστε τα καρβομερή (Lacryvisc, Gel Tears κ.λπ.) και το υαλουρονικό οξύ (Hyabac, Hylo Confort κ.λπ.), λόγω της παρατεταμένης διάρκειας δράσης τους.
- Αντιαλλεργικές οφθαλμικές σταγόνες πρέπει να προτιμώνται και συγκεκριμένα, αυτές χωρίς συντηρητικά επειδή τα συντηρητικά στεγνώνουν τον οφθαλμό, ενώ μπορεί να είναι ερεθιστικά για τα επιθηλιακά κύτταρα του επιπεφυκότος και να προκαλέσουν κάποια αλλεργική αντίδραση.
- Αντιισταμινικά
Αποκλείουν την επίδραση της ισταμίνης στους υποδοχείς Η1. Η ταχύτητα δράσης τους τα καθιστά τη θεραπεία πρώτης γραμμής για την αλλεργική επιπεφυκίτιδα για ταχεία ανακούφιση από τα συμπτώματα. Χρησιμοποιούνται κατά τη διάρκεια της οξείας φάσης. Σε περίπτωση σχετιζόμενης ρινίτιδας, τα από του στόματος αντιισταμινικά συχνά συγχορηγούνται.
- Αντιοξειδωτικά
Ενεργούν έναντι της αλλεργικής αντίδρασης και έχουν διάφορα πλεονεκτήματα, όπως το ότι προσφέρουν αποτέλεσμα πρόληψης σε περίπτωση επαφής με το αλλεργιογόνο, ενώ μπορεί να χρησιμοποιηθούν αντι-Η1 οφθαλμικών σταγόνων (λόγω της μεγαλύτερης διάρκειας δράσης τους) για μακροχρόνια θεραπεία (για αρκετούς μήνες εάν είναι απαραίτητο, μετά από συμβουλή του οφθαλμίατρου), εφόσον η λίπανση με φυσιολογικό ορό δεν είναι επαρκώς αποτελεσματική.
- Άλλες θεραπείες
Οι αποσυμφορητικές οφθαλμικές σταγόνες ενδείκνυνται περισσότερο σε ερεθιστική επιπεφυκίτιδα και δεν περιλαμβάνονται στη διαχείριση της αλλεργικής επιπεφυκίτιδας.
Ο ρόλος του φαρμακοποιού
Αποκλείστε τα επείγοντα περιστατικά
Εάν η επιπεφυκίτιδα σχετίζεται με μείωση της οπτικής ικανότητας, βαθύ πόνο στα μάτια ή σοβαρή φωτοφοβία ή εάν υπάρχουν οποιοδήποτε είδους εγκαύματα ή διείσδυση ξένου σώματος στο μάτι, ο ασθενής πρέπει να παραπεμφθεί άμεσα σε ειδικό ή σε κάποιο νοσοκομείο.
Κάντε διερευνητικές ερωτήσεις
• Όταν αντιμετωπίζετε υπεραιμία, ρωτήστε τον ασθενή σχετικά με τα συμπτώματά του, τη διάρκειά τους και πότε έκαναν την εμφάνισή τους. Παρατηρήστε επίσης τα μάτια του για να έχετε μια ίδια άποψη.
• Ρωτήστε τον ασθενή εάν φοράει φακούς επαφής. Σε αυτήν την περίπτωση, η πρώτη συμβουλή που πρέπει να δώσετε είναι να τους αφαιρέσει, επειδή μπορεί να είναι η αιτία των συμπτωμάτων ή να επιδεινώνουν την επιπεφυκίτιδα. Σε κάθε περίπτωση δεν συνιστάται η χρήση φακών επαφής κατά την τοπική θεραπεία πχ με οφθαλμικές σταγόνες ( μπορεί να υπάρχει ασυμβατότητα, ειδικά με οφθαλμικές σταγόνες που περιέχουν συντηρητικό).
• Ρωτήστε τον εάν ακολουθεί κάποια φαρμακευτική αγωγή, προκειμένου να ανακαλύψετε τυχόν φαρμακογενή ξηροφθαλμία (αντιχολινεργικά, ρετινοειδή κ.λπ.).
• Ρωτήστε τον εάν έχει ήδη δοκιμάσει κάποια οφθαλμική σταγόνα για να ανακουφιστεί, κάποια που να μην επέφερε το επιθυμητό αποτέλεσμα ή κάποια με κορτικοστεροειδή τα οποία μπορεί να οδηγήσουν σε σοβαρές επιπλοκές (κερατίτιδα, έλκος του κερατοειδούς, γλαύκωμα, καταρράκτης κ.λπ.).
Εκπαιδεύστε τον ασθενή, ώστε να χρησιμοποιεί σωστά τις οφθαλμικές σταγόνες
• Πλένουμε καλά και σχολαστικά τα χέρια μας πριν τη χρήση.
• Τραβάμε απαλά το κάτω βλέφαρο προς τα κάτω και ενσταλλάζουμε τις οφθαλμικές σταγόνες εκεί. Δεν αγγίζουμε με γυμνό χέρι το μάτι ή τις βλεφαρίδες.
• Κλείνουμε τα μάτια μας μετά την ενστάλαξη για να κατανεμηθεί σωστά και επαρκώς το φάρμακο που περιλαμβάνουν οι οφθαλμικές σταγόνες.
• Αφήνουμε ένα διάστημα 10 έως 15 λεπτών μεταξύ της χορήγησης δύο διαφορετικών οφθαλμικών σταγόνων για να αποτρέψουμε την έκπλυση της μιας εκ των δύο.
• Πολύ σημαντικό και πρέπει να το τονίσουμε, είναι να τηρούμε τη διάρκεια ζωής των φιαλιδίων πολλαπλών δόσεων μετά το άνοιγμα (σημειώνουμε την ημερομηνία ανοίγματος στη συσκευασία), ενώ απορρίπτουμε τις μονοδόσεις μετά τη χρήση.
Ενθαρρύνουμε τον ασθενή να μας κάνει ερωτήσεις, ώστε να λύσει όποιες απορίες έχει
Εάν τα συμπτώματα επιμένουν παρά τη συνιστώμενη θεραπεία, εάν είναι πολύ έντονα ή επαναλαμβανόμενα, παραπέμψτε σε ειδικό.